Wraz z przybyciem na tereny Małopolski chrześcijaństwa, a za nim nowego biskupstwa, którego stolicą był Kraków, zaczęły się tworzyć lokalne ośrodki kultu.
Przybywali coraz to nowi misjonarze, zakładali nowe misje budowali kościoły, tworzyły się nowe wspólnoty parafialne. Wraz z rozwojem sieci parafialnej w Małopolsce nadszedł czas na założenie parafii w Męcinie. Powstanie parafii w Męcinie odbywało się na tych samych zasadach, na jakich tworzyły się inne, podobne ośrodki parafialne w XIII lub XIV wieku. Praktycznie wszystkie przyczyny jakie wpływały na powstanie ówczesnych parafii, można wziąć pod uwagę, mówiąc o erygowaniu parafii w Męcinie. Decydującym czynnikiem powstania parafii była działalność rozwijającego się dynamicznie młodego polskiego kościoła, uwzględniającego bardzo wiele czynników geograficzno – historycznych. Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej warunki można powiedzeń, że dolina Smolnika stanowiła dobry grunt dla akcji ewangelizacyjnej przenikającej tutaj od dawna, ale systematycznie prowadzonej dopiero po przyjęciu chrześcijaństwa.
Uchwycenie początków parafii okazuje się możliwe dzięki zaawansowanym badaniom nad powstaniem sieci parafialnej w Polsce.
Wśród różnych poglądów na ten temat można wyróżnić dwa zasadnicze. Pierwszy opiera się na założeniu, że momentem decydującym o powstaniu parafii nie są faktycznie spełniane funkcje przez kościół na danym terenie biorąc za swój cel troskę o dobro wiernych, ale terytorialne określenie zasięgu parafii, czyli tak zwany okręg parafialny. Według tego twierdzenia początki sieci parafialnej należy wiązać z końcem XII wieku, lub początkiem wieku XIII. Drugi pogląd uznaje za istotny i stały element parafii działalność duszpasterska, tzw. Curam animarum. Natomiast takie czynniki jak uposażenie obszar i granice, statut prawny zostają uznane za drugorzędne i zależne od zmieniających się warunków gospodarczych. W myśl tego twierdzenia pierwsze parafie zaczęły powstawać w XI wieku, a nawet już w X wieku. Przyjmuje się, że drugie ujęcie bardziej odzwierciedla sytuacje istniejącą u zarania organizacji parafialnej. Nie jest łatwo w świetle zebranych dokumentów określić dokładnie kiedy, powstała parafia w Męcinie. Jeśli chcielibyśmy mówić o czynnikach, które mogły wpłynąć na powstanie nowych jednostek parafialnych, to trzeba by wspomnieć o silach społecznych kształtujących rozwój najstarszych sieci parafialnych. Na pierwsze miejsce wysuwa się własność książęca. Królowi lub księciu zawdzięczały swe uposażenie wszystkie biskupstwa i liczne klasztory. Królowi zawdzięcza także swoje uposażenie ogromna większość kościołów parafialnych z tego okresu czasu.
W powstawaniu nowych parafii brała także udział wielka własność rycerska i fundacje kościelne. Często w ślad za powstawaniem nowych miejscowości szedł proces zakładania i organizowania parafii.
Często w ślad za powstawaniem nowych miejscowości szedł proces zakładania i organizowania parafii. Zdarzało się jednak i tak, że mijało parę wieków istnienia miejscowości, a takie czy inne racje nie pozwalały na utworzenie ośrodka parafialnego. Pierwsza wzmianka o Męcinie zawarta jest w rachunkach świętopietrza z lat 1325 – 1327. Parafia jest już dobrze zagospodarowana i zorganizowana, dlatego przypuszcza się, że powstała w drugiej Polowie XIII wieku. Parafia obejmowała jedną wieś. Męcina (w dokumencie Mączyna) wymieniona jest także w dokumencie wydanym w 1334 roku w Starym Sączu przez Konstancje księżnę Głogowska. Nadała ona niejakiemu Dominikowi las zwany Sławikową Wolą dla osadzenia go na prawie magdeburskim. Męcina wymieniona jest obok wsi Skrzętna, Żbikowice i Wronowie jako jedna z sąsiadujących z tym obszarem wsi.
Bardzo ważnym zagadnieniem wpływającym na stan parafii jest okręg parafialny, obejmujący miejscowości do parafii należące.
Okręg parafialny w Męcinie był wcześniej ukształtowany niż lokacja na prawie niemieckim. Największe zróżnicowanie pod względem własnościowym przedstawiają okręgi parafialne fundacji rycerskich, wprawdzie i wśród tych występują okręgi mieszczące się w granicach dobór fundatora, lecz są to wypadki mniej liczne. Regułą staje się okręg przynależny do dwu, lub więcej rodów rycerskich. Do pierwszych pokrywających się z kompleksem dóbr gospodarczych należą: Gosprzydowa (1 wieś), Jasień (3), Jazowsko (2), Książnice (6), Łąki (3), Męcina (2), Nawojowa (3), Poręba Spytkowska (2), Tymowa (2). Są to fundacje możnych rodzin rycerskich. W latach 1350 – 54 do parafii należał okręg parafii Pisarzowa. W roku 1581 pojawia się w zapisach dzisiejszy przysiółek Męciny – Miczaki. Była to wtedy samodzielna wieś zwana Miczaków nowa wieś. Od roku 1581 okręg parafii Męcina obejmowała wsie Męcina Wyższa, Męcina Dolne i Miczaki. Powyższe informacje zostają potwierdzone w aktach wizytacyjnych, sporządzonych przy wizytowaniu parafii. Wizytacje z lat 1596, 1608, 1639 i 1727 wymieniają wyżej wspomniane miejscowości jako przynależące i zobowiązane do dziesięciny na rzecz parafii Męcina.
Na szczególną uwagę zasługuje miejsce kultu parafialnego.
Nie zachowały się żadne opisy czy wzmianki o kościele sprzed roku 1550, który powstał pod koniec XIII wieku. Wiemy, ze od roku 1565 był w posiadaniu arian. Po prawnym odzyskaniu kościoła przez ks. Alberta Piotrowskiego w roku 1605 wymagał on remontu. W związku z tym na miejscu tej świątyni powstała druga, która istniej po dzień dzisiejszy. Kościół zarówno przed odbudową jak i po miał jedno i to samo wezwanie: Świętego Antoniego Opata.
Istnienie kościoła przynajmniej pośrednio wskazuje na osobę duszpasterza.
Nie zachowała się jednak na ten temat żadna informacja do połowy XVI w. Jednak wydaje się, że sprawował tu piecze duszpasterską jakiś kapłan. Pierwszy raz wzmiankowany jest pleban w rejestrach świętopietrza z lat 1325 – 1327. Jest nim “Johannes, plebanus ecclesie de Martina”. Należy przypuszczać, ze podobnie jak inni duchowni jemu współcześni, był zobowiązany zapewnić wiernym należytą opiekę duszpasterska, obejmująca nauczenie prawd wiary i podstawowych modlitw. Był także zobowiązany do troski o wygląd świątyni. Informacje zawarte w spisie świętopietrza rzucają wiele światła na ogólny stan parafii. Zawarte są w nim bowiem dane oszacowania parafii pod względem majątkowym. Parafia oszacowana na 4 grzywny i 18 skojców płaciła w latach w latach 1325 – 27 13 skocjów i 16 denarów, w 1328 7 skocjów i 7 denarów, zaś od 1335 ofiara świętopietrza była zryczałtowana i wynoscila 8 skocjów. W tej wysokości była u iszczana przez proboszcza przez proboszcza aż do roku 1554.
